Stel jezelf eens voor?
Ik ben Marcel ter Wal en al 24 jaar werkzaam in de jeugdzorg. De afgelopen tijd was ik werkzaam als praktijkleider bij het Jeugdexpertteam (Jet) van de gemeente Leeuwarden, en vanaf 1 mei 2024 begin ik via Swung als Jeugdconsulent bij de gemeente Veendam.
Hoe ben je in de jeugdzorg beland?
Ik ben per toeval in de jeugdzorg beland. Ik sprak een oude voetbalmaat en hij vertelde me over zijn werk. Op dat moment bezorgde ik pakketten en ik twijfelde of ik dat mijn hele leven wilde blijven doen. Hij vroeg me om eens op zijn werk te komen kijken en toen wist ik meteen: dit is iets voor mij.
Kun je vertellen hoe jouw loopbaan in de jeugdzorg eruitziet?
Ik begon bij Groot Emaus Ermelo, waar ik mijn mbo- en hbo-diploma SPHW haalde. Daar bleef ik uiteindelijk twaalf à dertien jaar werken. Daarna werkte ik drie jaar als voogd bij William Schrikker (WMC) in Friesland. Vervolgens maakte ik de overstap naar jeugdbescherming Groningen en Drenthe, waar ik uiteindelijk in Heerenveen belandde als jeugdconsulent. Ik begeleidde twee trainees negen maanden lang via Swung bij William Schrikker, en kwam uiteindelijk terecht als praktijkleider bij het Jeugdexpertteam van de gemeente Leeuwarden.
Jij staat bekend als een man met een uitgesproken visie op de jeugdzorg.
Wat kan je hierover vertellen?
Ik kies voor werk dat ik leuk vind, maar ik weiger betrokken te zijn bij ellende. Ik kan niet werken terwijl elders, in het ergste geval, een kind sterft. Of dat ik een ondersteuningsplan van zes kantjes moet schrijven voor een kind dat ongeneeslijk ziek is en zal komen te overlijden, omdat ik anders niet akkoord heb van ouders voor inzet van hulp.
Het kan niet zo zijn dat we door bureaucratie of wachtlijsten toelaten dat kinderen sterven of iets overkomt. Daar wil ik simpelweg niet aan meewerken. Ik vrees ook dat we door werkdruk dingen over het hoofd zien.
Als het mij overkomt omdat ik iets verkeerd inschat, kan ik dat accepteren. Maar als het gebeurt omdat ik moet wachten op goedkeuring voor hulp, dat kan ik niet accepteren.
Ik wil de vrijheid hebben om gezinnen op mijn eigen manier te helpen. Ik begrijp dat er administratie bij komt kijken en dat ik verantwoording moet afleggen over het geld. Dat snap ik allemaal. Maar als de focus zo sterk ligt op uren schrijven omdat het systeem dat van me verlangt, dan heb ik daar moeite mee. Ik wil wel verantwoording afleggen, maar ik vind ook dat er vertrouwen moet zijn dat ik verantwoordelijk met het geld omga en dat ik het beste voor het gezin heb gedaan. Ik schaam mij daarom soms dat ik in de jeugdzorg werk, omdat ik meedoe aan het verbrassen van geld. Ik worstel met het feit dat sommige zorgaanbieders niets opleveren, zelfs geen verbetering in de situatie.
Er was eens een gezin bestaande uit een moeder en haar dochter, waar we al als team mee bezig waren. Het meisje bleek een hersentumor te hebben en er was helaas niets meer aan te doen. Ik sprak met de moeder en vroeg: “Wat heb je nog van mij nodig?” Ze antwoordde: “Niks specifieks, als je af en toe langskomt, vind ik dat al fijn. Maar jouw voorganger had een sterke band met mijn dochter, zou zij nog iets voor ons kunnen betekenen?”. Spijtig genoeg werkte die persoon niet meer bij ons, maar ik beloofde contact met haar op te nemen. Dus ik nam contact op en ze zei: “Ik wil zeker iets voor dat meisje doen, ik had namelijk een goede connectie met haar.
Maar financieel gezien weet ik niet hoe dat moet.” Dus ik sprak met mijn manager, vervolgens met de gedragswetenschappers en zij stelden voor een ondersteuningsplan op te stellen. Ik vroeg: “Wat moet het resultaat zijn? Het meisje zal helaas niet meer lang leven, waarom moeten we dan zo’n plan maken?” De wetenschapper antwoordde: “Anders kunnen we geen hulp bieden.” Ik vond dat onzin. Ik keerde terug naar mijn manager en zei: “Dit is wat ik kan inzetten, dit zijn de kosten en ik ga geen plan opstellen.” Mijn manager stemde in en stelde voor om op uurbasis te werken. Zo kan het ook, begrijpelijk dat uitgaven verantwoord moeten worden, maar dat kan ook zonder een uitgebreid plan.
We hebben het gehad over problemen, maar wat gaat er goed in de jeugdzorg?
Dat is een heel goede vraag. Wat ik denk dat goed gaat in de jeugdzorg, is dat ik soms bespeur dat sommige, met name consulenten, ook bij gezinsvoogden, een beetje buiten de boekjes durven of buiten de geijkte paden durven te treden. Die vrijgevochten geesten zijn er wel en die zou je eigenlijk moeten verzamelen in één team of als voorbeeld laten gelden.
Je bent nu werkzaam bij een gemeente waar de jeugdzorg onder valt.
Wat vind je van deze aanpak?
Ik ben ervan overtuigd dat gemeentes niet geschikt zijn voor de jeugdzorg. Ze zijn er niet op ingericht en hebben niet de benodigde expertise. In de ambtenarij moeten beslissingen genomen worden die over verschillende lagen gaan, elk met hun eigen belangen, en gemeentes hebben vaak weinig kennis van de jeugdzorg. Zolang er zoveel lagen zijn, zal het niet goed werken. Vaak wordt er alleen gekeken naar cijfers. Jeugdzorg is een apart vakgebied. Bij een vorige opdrachtgever hadden we niet eens onze eigen ruimte; we deelden die met het callcenter. Privacy was dan ver te zoeken.
Ik geloof echt dat als je jeugdzorg bij de gemeente wilt onderbrengen, je een team nodig hebt dat echt gespecialiseerd is in de complexere casuïstiek en daarnaast een team dat zich bezighoudt met lichtere casuïstiek, beschikkingen etc. Daarnaast een goede samenwerking met de huisartsen, zij zijn vaak de grootste verwijzers naar de jeugdzorg.
En dan de administratieve rompslomp. Klein voorbeeld waar ik mij aan erger is het Persoonsgebonden Budget (PGB). Wanneer ouders een PGB krijgen moeten zij een budgetplan inleveren bij de gemeente, daarnaast een zorgplan bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Komt de jeugdconsulent ook nog eens met een ondersteuningsplan! Voor wie, waarom en hoeveel tijd had de consulent kunnen besteden aan het bovengenoemde baby’tje.
Hoe denk jij dat het wél kan werken bij een gemeente?
Ik hoop uiteindelijk eens bij een kleinere gemeente terecht te komen, waar het echt een bende is. Waar ik dan de vrijheid krijg om te zeggen: ‘Dit is hoe we het gaan aanpakken.’ Ik zou daar willen werken met een paar goede medewerkers, zoals bijvoorbeeld een Imke of een Aracely, en misschien met een paar trainees. En dan gewoon tegen de manager zeggen: ‘Als je echt succes wilt hebben, moet je het anders aanpakken dan andere gemeentes.
Marcel ter Wal in gesprek met Niek Weistra.
Zijn er ook mooie momenten uit jouw tijd als voogd?
Ik heb daar zeker hele mooie dingen zien gebeuren. Bijvoorbeeld wanneer twee families, zowel van vaders- als moederskant, recht tegenover elkaar stonden maar uiteindelijk zeiden: “Shit, die Marcel had wel gelijk.” Families erkennen vaak ook zelf dat er problemen zijn bij de ouders. En dan realiseren ze zich: “We moeten nu wel de schouders eronder zetten.” Dat is hartstikke mooi!
Verliepen zulke situaties altijd op die manier?
Nee, het gebeurt ook dat we de meldcode moeten volgen en dan zijn we verplicht om bepaalde stappen te nemen.
Hoe kijk jij naar de meldcode?
Ik krijg jeuk van de meldcode, ik snap dat het er is. Maar ik geloof sterk dat als je consulenten hebt die echt willen investeren in gezinnen, die gewoon zeggen: “Prima dat de meldcode er is, maar ik ga wat meer tijd investeren in dit gezin.” Ik wil meer zien van: kunnen we hier iets anders regelen?. In plaats van meteen op te schalen en in het ergste geval het een paar weken later net zo snel weer terug te krijgen. Weer verloren tijd.
Ik zou liever zien dat consulenten meer tijd krijgen, dus eigenlijk een kleinere caseload. Ik denk dat je veel aan de voorkant moet afhandelen, eerst naar de huisarts gaan en dan blijft er een expertiseteam over dat de complexere taken oppakt.
Ik heb ooit aan collega’s gevraagd: “Zouden jullie willen dat ik of een van onze collega’s langskomt als je een opvoedingsvraag hebt?” Honderd procent zei ‘nee’. Dus hoewel we het idee hebben dat het helpend is om als jeugdconsulenten bij gezinnen te zijn, wil niemand het zelf. Dat vind ik lastig. Dus misschien moeten we in plaats daarvan zeggen: als de huisarts grotere problemen ziet, schakel dan jeugdexpertise in. Kortom, vanaf de huisarts naar jeugdhulp met expertise. En dan heb ik het niet over een beschikking even afgeven.
Op dit moment werk je bij Swung, maar je hebt hiervoor ook bij een ander detacheringsbureau gewerkt.
Zie je veel verschillen tussen die ervaringen?
Ja, ik zie wel verschillen. Wat mij opvalt aan Swung, is dat ik hier het gevoel heb dat ik meer vrijheid heb en dat er serieus naar mij geluisterd wordt. Als ik bijvoorbeeld op een opdracht zit waar ik voor mezelf niet langer een rol van toegevoegde waarde zie weggelegd, is dit altijd bespreekbaar en denkt Swung met mij mee.
Ik vond het eerste gesprek met Bas Kingma ook prettig, omdat ik het idee had dat er echt naar me werd geluisterd. Ik begrijp ook wel dat ik de jeugdzorg niet volledig kan veranderen, maar er is wel iemand die naar me luistert en begrijpt dat het gewoon een ontzettende bende is in de jeugdzorg. Hij begrijpt dat ik daar tegenaan wil schoppen en dan heb ik wel iemand nodig die achter mij staat. Het is fijn om gehoord te worden en ik hoop dat het iets oplevert.
Jij gaat ook meedoen aan het coachingsprogramma van Swung.
Wat zijn jouw verwachtingen?
Ik ben wel heel benieuwd naar wat ze gaan coachen. Ben ik wel te coachen? Ik ben in dat opzicht wel een eigengereid persoon. Ik weet wel van mezelf dat er tijdens een gesprek een blinde vlek kan ontstaan.
Het vooroordeel dat ik bijvoorbeeld kan hebben tijdens een sollicitatiegesprek, gebaseerd op niets, ja, dat is wel een blinde vlek van mezelf. Maar ik ben ook 56 jaar oud, ja, dan ontstaan er patronen. Ik ben wel nieuwsgierig naar die blinde vlek en wat het ook betekent voor mijn werk. Daarom heb ik ook ja gezegd tegen dit programma, ik ben nieuwsgierig.
Interview geschreven door Doreen Jelsema en Niek Weistra.
Relevante artikelen.
Cases, nieuws, events & podcasts!
Je ambities op scherp.
Je hebt je doelen helder voor ogen. Je weet waar je heen wil en wat er voor nodig is om daar te komen. Die uitdaging, dat is je drive. Daar krijg je energie van.
